Wchodząca niebawem w życie ustawa o VAT wprowadzi szereg istotnych zmian związanych z naliczaniem tego podatku. Dotyczy to również rynku faktoringu i obrotu wierzytelnościami. W tym ostatnim przypadku rysuje się jednak kilka wątpliwości interpretacyjnych. Próbę ich wyjaśnienia podejmuje Polski Związek Windykacji.
Od 1 maja br. wchodzi w życie nowa ustawa o VAT. Wnosi ona sporo zmian w stosunku do dotychczas obowiązujących przepisów. Całkowitą nowością są te dotyczące handlu wewnątrz Unii Europejskiej. Zastępują one dotychczasowe regulacje dotyczące importu i eksportu oraz wprowadzają pojęcia wewnątrzwspólnotowej dostawy i nabycia towarów. Cały szereg przepisów wprowadza liczne nowe rozwiązania, na przykład opodatkowanie komisu, czy uznanie gruntów za towar. Znacząco rozszerza się zakres czynności opodatkowanych, a w wielu wypadkach zwiększa wysokość stosowanych stawek podatku.
Wejście w życie tej ustawy we wspomnianym terminie nie jest oczywiście przypadkowe. Jest ona jednym z wielu elementów przystosowania naszego prawa do wymogów unijnych. Nie wszyscy jednak zdają sobie sprawę z konsekwencji wprowadzenia tych nowych przepisów.
„Dużym utrudnieniem dla firm jest bardzo późne w stosunku do terminu akcesyjnego, uchwalenie ustawy i wynikający z tego faktu brak czasu na właściwe zapoznanie się z nowymi regulacjami i przygotowanie się do ich stosowania” uważa Julian Kinkel, prezes częstochowskiej Agencji Obrotu Wierzytelnościami „Kinkel i Masłowski”.
Co w trawie piszczy
Warto zapoznać się z kilkoma sformułowaniami nowej ustawy. Pierwsze dotyczy świadczenia usług. Przez ten termin rozumie się każde świadczenie na rzecz osoby fizycznej i osoby prawnej, które nie stanowi dostawy towarów. Usługi wymienione w klasyfikacjach wydanych na podstawie przepisów o statystyce publicznej są identyfikowane za pomocą tych klasyfikacji. Drugie mówi, iż odpłatne świadczenie usług na terenie kraju podlega opodatkowaniu podatkiem VAT, a obowiązek podatkowy powstaje z chwilą wykonania usługi. Podstawą opodatkowania jest obrót. Obrotem jest kwota należna z tytułu sprzedaży, pomniejszona o kwotę należnego podatku. Sprzedażą jest między innymi odpłatne świadczenie usług na terenie kraju.
Branża windykacji, obrotu wierzytelnościami i faktoringu świadczy generalnie usługi finansowe. Klasyfikacje dokonywane przez GUS lokują je w grupie usług pośrednictwa finansowego (podanych pod symbolem 65-67, sekcja J w PKD). Przykładowo, działalność polegająca na zakupie wierzytelności na rachunek własny i w następstwie jej odsprzedaż lub windykacja od dłużnika była zaliczana do podkategorii 65.23.10 pod nazwą „usługi pośrednictwa finansowego pozostałe, gdzie indziej niesklasyfikowane”.
Faktoring zaliczany jest również do powyższej podkategorii, lub do podkategorii 65.22.10 („usługi udzielania pożyczek świadczone poza systemem bankowym”). Do usług pośrednictwa finansowego zaliczano także usługi pośrednictwa w obrocie wierzytelnościami, obrót wierzytelnościami w cudzym imieniu, organizowanie kompensat bezgotówkowych i windykację. W tym ostatnim przypadku, od pewnego czasu usługi windykacji są przypisywane do grupy 74.8 czyli „pozostałej działalności komercyjnej”.
„Według obecnie obowiązującej ustawy o podatku VAT wszystkie usługi z sekcji J za wyjątkiem leasingu i działalności lombardów są zwolnione od podatku (załącznik nr 2 do ustawy). Usługi windykacji, jako nie należące do sekcji J, są opodatkowane stawką 22 proc. Tymczasem nowa ustawa zwiększa liczbę usług pośrednictwa finansowego wyłączonych ze zwolnienia od podatku (załącznik nr 4). Jest również więcej niż dotychczas wyłączeń, między innymi dotyczy to kategorii usługi „ściągania długów” i „faktoringu”. Tak więc jednoznaczne jest, że od 1 maja br. usługi faktoringu, obecnie zwolnione, zostaną opodatkowane stawką 22 proc. Natomiast w przypadku usług windykacji, opodatkowanie tą stawką zostanie utrzymane, gdyż usługi „ściągania długów” są bez wątpienia windykacją” uważa Julian Kinkel.
Dylematy interpretacyjne
Trzecią grupą usług finansowych świadczonych przez firmy działające na rynku wierzytelnościami jest obrót wierzytelnościami, rozumiany jako nabywanie wierzytelności przez wyspecjalizowaną firmę i jej dalszą odsprzedaż, lub windykacja od dłużnika. Taka usługa nie jest wymieniana jako wyłączona ze zwolnienia w załączniku nr 4. Jednak obecna praktyka wskazuje, że Urzędy Skarbowe interpretują jako windykację również powiernicze cesje wierzytelności, czyli taki rodzaj cesji, gdzie zapłata następuje stopniowo w miarę postępów odzyskania cedowanej wierzytelności od dłużnika.
„Z drugiej strony w nowej ustawie wyłącza się od zwolnienia od podatku faktoring, który w swojej istocie jest obrotem wierzytelności (co prawda zawężonym tylko do wierzytelności niewymagalnych, ale to tu akurat nie ma znaczenia). Czy więc usługa obrotu wierzytelnościami może być uznana za usługę „ściągania długów”, jak to określa załącznik nr 4? Przecież dla sprzedającego wierzytelność (usługobiorcy), nie różni się ona od typowej windykacji, gdyż prowadzi do odzyskania niezapłaconych przez dłużnika środków” przekonuje Julian Kinkel. Odbywa się to za pośrednictwem specjalistycznej firmy, obojętnie czy nazwiemy ją firma windykacyjną czy obracają wierzytelnościami. Jeżeli tak, to wszystkie usługi finansowe świadczone przez branże windykacji, faktoringu i obrotu wierzytelnościami będą opodatkowane 22- proc. stawką VAT. Jeżeli nie, to usługa obrotu wierzytelnościami nadal pozostanie usługą zwolnioną od VAT.
Kto zapłaci?
Zasadne, jak się wydaje, jest pytanie czy wprowadzenie VAT wpłynie na koszt usług? Odpowiedź nie jest jednoznaczna. Prawdopodobnie firmy faktoringowe będą starały się dodać VAT do dotychczasowych prowizji argumentując, iż faktoranci będą go mogli odliczyć od podatku naliczonego. Faktoring stanie się de facto droższy, ale przy obecnym zapotrzebowaniu na tego typu usługi nie powinno to wpłynąć na zahamowanie tego typu działalności. Przecież VAT na usługi windykacji już funkcjonuje, więc ta część branży wierzytelnościowej nie odczuje żadnych zmian. Jeżeli natomiast obrót wierzytelnościami będzie opodatkowany, może być odwrotnie: prowizje przy zakupie wierzytelności raczej się nie zmienią, a więc dodany VAT zmniejszy rzeczywisty przychód usługodawcy. Może to spowodować dalsze ograniczenie i tak już słabego rynku obrotu wierzytelnościami.
Potrzebne decyzje
Po analizie zmian prawnych wydaje się oczywiste, że nowe przepisy dotyczące faktoringu oraz windykacji są jednoznaczne i nie budzą wątpliwości. Wprowadzają one stawkę 22 proc. VAT na te usługi.
Inaczej jest natomiast z obrotem wierzytelnościami, w tym przypadku nie ma jasności czy jest to usługa finansowa zwolniona z VAT, czy też może być on zaliczony do szeroko rozumianej usługi „ściągania długów”, wyłączonej ze zwolnienia? „Polski Związek Windykacji, organizacja zrzeszająca firmy z branży windykacji i obrotu wierzytelnościami, będzie dążył do wyjaśnienia tej wątpliwości jeszcze przed wejściem w życie ustawy o VAT” zapewnia Julian Kinkel, członek zarządu PZW.
Gazeta Prawna – Wierzytelności – nr 64 (1173) z dnia 31.03.2004
www.gazetaprawna.pl
Prezes Zarządu AOW Faktoring S.A. Absolwent Akademii Ekonomicznej w Krakowie. Ukończył program EMBA na Uniwersytecie Warszawskim i University of Illions at Urbana – Champagne. Autor licznych publikacji na temat faktoringu. Od 2020 pełni obowiązki członka Komisja Etyki Polskiego Związku Zarządzania Wierzytelnościami.